Afgelopen woensdag las ik wat stukken uit ‘Aan jou’ van Kodo Sawaki voor. Hij leefde van 1880 tot 1965 en verloor vroeg z’n beide ouders. Hij groeide op bij een handelaar/Yakuza-lid in de achterbuurten van Tsu, een stad op 75 km van Kyoto. Op z’n 16e liep hij weg om zenmonnik bij het belangrijkste Soto-klooster te worden. Hij is als zenmeester belangrijk geweest door zijn nadruk op het weer ‘gewoon’ beoefenen van zazen en zijn vele reizen en lezingen in Japan.
Zijn ‘Aan jou’ is zowel in het Engels (Kodo Sawaki – To You) als in het Nederlands (Kodo Sawaki – Aan jou) te vinden. De Duitse versie is ook in boekvorm te bestellen. De hierboven gelinkte Nederlandse versie is uit het Duits vertaald en leest niet overal even soepel.
Het zijn een heleboel los-samenhangende quotes, verzameld onder kopjes als: “Aan jou, nog steeds rusteloos door andermans blikken”, of: “Aan jou, die zich afvraagt waar zazen goed voor is”. De stijl is direct, zonder doekjes erom te winden, rechtstreeks tot ‘jou’ -jij! (je kunt niet wegkruipen in ‘je groepje’ of ‘een leer’ of ‘je status’). Het is wars van (prat gaan op) ‘goede daden’ of speciale verlichtings-ervaringen. Zodra je het ook maar zo ‘noemt/denkt’ roept je geest al “dat was ik! – goed he?” – zen heeft niet zo’n “ik” – gewoon zitten! De ‘jij’s die aangesproken worden zijn ook nu nog erg herkenbaar.
Zazen is niet als een thermometer waarbij geleidelijk de temperatuur omhoog gaat: “Nog even,….ja, nu is het zover, ik heb satori!” Zazen zal je nooit iets brengen hoe lang je het ook beoefent. Als het jou iets brengt, dan moet je ergens een schroef los hebben zitten.
Je denkt dat je iets goeds doet als je de naam van Boeddha aanroept?* Jou valt niet meer te helpen! Net zoals diegene die denkt “satori” te hebben. Daarom zegt men in de Shin-school: “Scheur het in stukken, scheur het in stukken, scheur zelfs de geest die in stukken scheurt, nog in stukken!”
* Kodo Sawaki refereert aan het aanroepen van Amitabha Boeddha binnen het Zuiver Land boeddhisme – ook een populaire boeddhistische stroming in JapanIn zazen zijn boeddha en doorsneeburger verenigd. Als we ons tijdens zazen – gemeten aan onze oorspronkelijke Boeddhanatuur – als tamelijk ruwe doorsneeburgers herkennen, dan ligt dat daaraan dat we met de ogen van boeddha kijken.
De “storende” gedachten storen alleen de doorsneeburger in ons.
Jammer niet zo! Zit niet om je heen te koekeloeren. Zit gewoon!
Iemand vraagt: “Ik kan begrijpen dat wij tijdens zazen boeddha’s zijn. Wil dat zeggen dat we alleen doorsneeburgers zijn als we geen zazen beoefenen?”
Is iemand alleen op dat moment een dief als hij iets steelt en geen dief als hij even niet steelt? Als je eet om te stelen en als je eet om zazen te beoefenen – is dat hetzelfde of is dat anders? Wie eenmaal steelt, wordt daarna door niemand meer vertrouwd. Wie eenmaal zazen beoefent, beoefent eeuwige zazen.